خلاقيت در طراحی معماری از دیدگاه معماران معروف دنیا

آرن کوئینز، از خیابان­ها تا عرصه ­های جهانی                                 Arne Quinze, From Streets to World Arenas

پیشگام بودن، خلاقیت، انرژی بسیار و حس کنجکاوی، چیزهایی است که می­تواند معرف بنیان گذار موسسه “کوئینز و میلان” ، “آرن کوئینز” در چند کلمه باشد. او متولد سال ۱۹۷۱ و اهل کشور بلژیک است. انرژی زاید الوصف او را می­توان با کارهایی که انجام می­دهد به راحتی درک نمود، طراحی­ها و ساخته­هایش در مقیاس خرد و کلان، همه ساله در نمایشگاه ها در معرض دید عموم قرار می­گیرد، از طراحی فضاهای شهری، ماشین، مبلمان، کارهای انتزاعی گرفته تا کفش و … . اگر کمی به عقب بازگردیم با جوانی روبرو خواهیم شد که تحصیلاتی کافی ندارد، زندگیش را در خیابان­ها سپری می­کند و جزو دسته اوباش موتور سوارهاست، تمام انرژی او صرف نقاشی­های خیابانی با اسپری بر روی دیوار، تونل­ها و ترن­ها می­شود و این نهایت خلاقیت اوست. ولی امروز با انسانی موفق مواجهیم که شاید ریشه خلاقیتش در همان عصیان­گری­های دوران قبل نهفته است، او مسیر زندگی خود را با پشتکار و غرور جلایی دوباره بخشید تا بتواند بر تمام موانعی که در مسیرش بوجود می­آید، فائق گردد. او هرگز روحیه جنگجویی خود را از دست نداده است اما آن را به مثابه قدرتی برای انجام رساندن اهداف استفاده می­کند. به گفته او یک پروژه زمانی لذت بخش است که کسی به من بگوید: ” تو نمی­توانی انجام بدهی!”.
شرکت “کوئینز و میلان” در بلژیک، آمریکا و هلند مشغول فعالیت است و در ضمن تمامی محصولات خود را از طریق اینترنت به فروش گذاشته است. اولین بار “کوئینز”، در سال ۱۹۹۹ در نمایشگاه شرکت نمود و صندلی های رنگین Primary Poufرا ارائه کرد، ساخته­هایی که تا به امروز نیز فروش چشمگیری در حدود ۱۵۰۰۰ عدد داشته است، وی در همان سال توانست پایه­های دنیای طراحی را به زیر سوال ببرد و دگرگون کند. “کوئینز” برای طراحی لیبل و اتیکت خود و همچنین مطرح شدن، مبلمانی برای کمپانی “موروسو” که آنها نیز طراح هستند، ساخت. اکنون نیز “کوئینز و میلان” و “موروسو” ارتباط کاری نزدیکی با هم دارند. “کوئینز” درباره موسسه­اش چنین می­گوید: “کوئینز و میلان” چیزی فراتر از یک شرکت طراحی است، آنجا مانند سکوئی است برای سایر طراحان، من هم­افزایی انرژی سحرآمیزی را در اینجا یافته­ام. آنها از تمام ایده­های طراحان و معماران حمایت می­کنند. در نمایشگاهی که امسال در میلان به نام “کریستال پالاس اسواروسکی” برپا شد، کوئینز به همراه گروه معماری “فیوچر سیستم” و “دیلر، اسکافیدیو و رنفرو”، ساختار زیبایی به نام ” ناجی آرزو یا Dream saver ” را ارائه داد، این طرح بصورت تونلی ۱۲ متری بود که ۳ متر ارتفاع داشت و در آن از زنجیره­های پیوسته کریستال، استفاده شده بود. ذهنیتی که “کوئینز” برای این کار داشت شامل تجاربی بود که از نگاه کردن به کریستال از خارج بدست می­آمد و در ضمن انعکاساتی که در درون کریستال شکل می­گرفت. فرضیه او در استفاده از این حس، جذب و آزاد سازی انرژی و رویاهای مردم بود. سازه کار شامل قابهای چوبی و فلزی بود که با ۸ لایه فایبرگلاس و در نهایت با یک لایه فلز جلا دار پوشیده شده بود و ۶ منبع نوری در فاصله ۵.۵ کیلومتری از ساختار تعبیه گشته بود.



آرن کوئینز-طراح صنعتی-مبلمان

خانه – خانه برای معماران ژاپنی House – House for Japan Architects
تویو ایتو:

کل معماری را می­توان در سه سطح: استفاده عملی، معنایی و ترکیبی (کمپوزیسیون) تعبیر کرد. در استفاده عملی، خانه فضایی است که بتوان تمام فعالیت­های خانگی را بی دردسر در آن انجام داد. در حالت معنایی، خانه فضایی را تامین می­کند که مردم بتوانند از حرص و ولع، بیگانگی و تنش­های زندگی شهری رهایی یابند و در ترکیب، خانه ابتدایی ­ترین نوع معماری است که در آن روابط میان عناصر معماری می­تواند ترکیب شود. در اصطلاح عملی، خانه مهم ­تر از انواع دیگر معماری نیست. در سطح معنایی، خانه به سرعت مفهوم خود را به عنوان مکان آرمیدن از دست می­دهد. در شرایط بسیار پرجمعیت سکونت­گاه­های شهری، مردم کارکردهای اصلی خانگی مانند خوردن و سرگرمی­شان را در تسهیلات شهری غیر از خانه انجام می­دهند. زندگی فردی در شهر شکل چیزی شبیه به کولاژی از فعالیت­هایی جدا از هم، زودگذر و فضایی گوناگون به خود گرفته است.

ماساکو هایاشی:

خانه یا محل سکونت نسبت به تمام انواع معماری، عمیق ترین ارتباط را با هستی یا وجود انسانی دارد. علاوه بر این، پیچیده ترین نوع ساختمان است که تمامی جنبه­های معماری را در بر می­گیرد و بسیار جالب است که احساس می­کنم یک نفر می­تواند تمام عمر خود را در آن سپری کند. نه تنها امروز، بلکه در تمامی دوران، خانه جایگاهی با اهمیتی ویژه­ در معماری به خود اختصاص می­دهد. خانه صحنه زندگی بشری است. مکان زندگی انسان، تاثیر به سزایی در فعالیت­ها و افکار شخصی دارد. در جامعه، خانه بایستی بیشتر از هر نوع ساختمان دیگری مورد توجه قرار گیرد. مردم به شدت به خانه­های بهتر علاقه­مند هستند و به منظور برآوردن خواسته­های مردم، معماران بایستی تمامی جنبه ­های جامعه را بررسی و مطالعه کنند.

کازوماسا یاماشیتا:

خانه برای من، صرفا موضوعی برای طراحی است. اغلب مردم، زمین­های کوچک می­خرند و خانه­های مستقل کوچکی در آن احداث می­کنند. به همین دلیل معماران جوان موقعیت­های نسبتا زیادی برای طراحی چنین خانه­هایی دارند. شعر ژاپنی برخی قالب­ها از جمله هایکو و تانکا را به خدمت می­گیرد که در آنها با تعداد عبارت­های مشخص و واژگان محدود، احساسات و اندیشه­های فلسفی با ظرافت بیان می­شوند. طراحی خانه­های کوچک و مستقل به ترکیب این نوع اشعار شبیه است. به علاوه از آنجا که خانه معمولا باید در عرض یک سال از تاریخ شروع تکمیل شود، موقعیت خوبی برای تجربه اندوزی مسائل معماری به شمار می­آید. سبک­های زندگی مردم امروزه بر حسب میزان غربی شدن آنها شدیدا متنوع است در نتیجه حاصل کار ساخت خانه­ها برای مردم هم آشفتگی را به دنبال دارد، بنابراین موضوع اصلی طراحی خانه­های کوچک و مستقل در پیدا کردن و عرضه راه­های جدید برای هماهنگ سازی محیط خلاصه می­شود.

مونتا موزونا:

به قول بیرس (طنز نویس آمریکایی)، هرچقدر هم که معماران وراجی کنند، در روی زمین خانه انسان زیان آورتر از ویروس است. اما رفتار من با دو دلی آمیخته است، چراکه می­توانم به سیاق دن کیشوت بگویم که خانه مرکز جهان و کل عالم است. با اختیار کردن ترکیبی از اولی که دیدگاهی انسانی دارد، دوست دارم که شهر متداول را ویران کنم و جهانی بیافرینم که چیزی شبیه به آنچه در اسطوره­ها یافت می­شود باشد. انگاره­هایی وجود دارد از قبیل اینکه “شهر، نوعی درخت است” و “شهر نوعی نیم شبکه است”، اما من ترجیح می­دهم که این نوع رابطه بین شهر و معماری را کنار بگذارم و بگویم که خانه در کیهان حضور دارد و کیهان هم در خانه حضور دارد. تصویری که من در نظر دارم شبیه به لانه­ای از جعبه­هاست.

مایومی میاواکی:

خانه، خودم هستم. البته، درباره انواع دیگر معماری نیز همین طور فکر می­کنم، ولی حس ارتباط با خودم قوی تر است از با خانه. من فضاهای پنهان شده را دوست دارم. دوست دارم قادر باشم آزادانه زندگی کنم. هروقت بخواهم دراز بکشم، هر وقت بخواهم در فضاهایی که در بیرون به طور درخشانی رنگ شده­اند گردش کنم. دوست دارم گاهی اوقات صداهایی از جهان دور دست را بشنوم و همچنین قادر باشم آسمان دوردست را در حالی که دائما آگاه از فعالیت­های روزانه خانواده­ام باشم ببینم. من کاملا به شیوه زندگی عادی و آرام، عشق می­ورزم. خالقان فلسفه معماری معاصر به وجود انسان عملا به مثابه واحدهایی از جامعه توجه کردند و با این گرایش فکری، خانه صرفا محل سکونت شد. تاکید در طراحی به تعیین جا و کمال واحدهای مسکونی قرار داده شده بود. متاسفانه توجه بسیار زیادی صرف تکنولوژی کردند و نتیجه آن کم توجهی به شیوه­هایی بود که در آن مردم می­بایست در میان این فضاها زندگی کنند اما اکنون معماران در پی شیوه­هایی برای تدارک محیطی هستند که افراد بتوانند به نحوی شایسته با بهترین شخصیت انسانی در آن زندگی کنند.

تادائو آندو:

خانه را می­توان به عنوان فضایی سه بعدی که خانواده­ای متشکل از تعداد معینی از افراد را در برگرفته است دانست. از آنجا که مقیاس خانه محدود به آن اندازه­ای است که دست انسان بتواند به همه چیز برسد، معماری فضای سکونتی و هر آنچه که با آن در می­آمیزد، با پوست انسان تماس می­یابد. اما خانه نمی­تواند مکان تجمع خصوصی نابی باشد چراکه در گستره­ای وسیع تحت نفوذ آن دسته از شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که پیش زمینه­ای را شکل می­دهند که چشم پوشیدن از آنها ممکن نیست. از آنجا که خانه عینیت بخش انبوهه کنش­های انسانی است، مسائلی را هم در تمامی جنبه­های معماری در بر می­گیرد. در محیط شهری فرو مرتبه­ای که دستاورد جامعه­ای است که تکنولوژی را بر همه چیز حاکم می­کند، خانه شخصی، آخرین پناهگاه بشر شده است. در نتیجه خانه شخصی عالم صغیر مفهومی اجتماعی، در برابر پیشینه فلسفه فردی است. این خود موقعیتی است برای دریافتن اینکه چگونه معماری باید با محیط طبیعی و شهری مرتبط باشد و مصالح را از طریق تماس مستقیم انسان، ملموس سازد. فضاهای انبوه عرضه شده در طراحی مسکونی می­تواند نقطه آغازی باشد برای طراحی تمام انواع دیگر فضاهای شهری معمارانه.

سیر تحـول فضا در معمـاری:
در طی قرون، ما با تعاریف مختلفی از فضا در معماری مواجه شده­ایم ولی در کل شاید بتوان این روند را به چهار دوره تقسیم نمود.
فضای دوره اول شامل کارهای دوران باستان می­باشد که محصول شکل­گیری اولیه سازه­هایی چون “لنتو”هاست. در این دوره فضای خالی درون بی­معنی است و معماری همانند تندیسی است که در سایت قابل رویت است. به عنوان مثال می­توان از”استون هنج” مربوط به ۱۶۸۰ قبل از میلاد نام برد که صورت اولیه آن ۵۷ ستون روی دو دایره و یک نیم دایره بوده است.

فضای دوره دوم:
معماری با تحول سازه بوجود می­آید، زمانی که طاق و قوس در بناها نمود می­یابند. آن چیزی که در بین ­النهرین، معماری روم و … آن را مشاهده می­کنیم. در این حالت درون و برون بنا دارای معنی است، فضاها دارای شخصیت هستند و بصورت سلسله مراتب طی می­شوند یعنی دورن، بینابین و برون. در اینجا یک اتفاق دیگری نیز می­افتد و آن مطرح شدن انسان است و در ضمن درک انسان نیز از محیط عوض می­شود. یکی از نمونه­های این دوره معبد پانتئون می­باشد.

فضای دوره سوم معماری مقارن با انقلاب صنعتی است، هنگامیکه مصالح جدیدی چون شیشه و فلز پا بر عرصه معماری می­گذارند. در این دوره، درون و برونی که در دوره قبل مطرح بود از بین می­رود و فضاها به هم پیوند می­خورند و معماری تبدیل به نقاط و شبکه می­شوند. فضاهای بازی که آزادی دید دارند و دیگر دیوارها در امتداد هم نیستند. پدیده پارالکس و توازن بصری نیز محصول این دوره است. در این دوره می­توان به کارهای “میس ون درروهه” چون خانه آجری، غرفه بارسلونا در آلمان و ساختمان سیگرام اشاره نمود.


فضای دوره چهارم:
دوره­ای است که معماران فضاها را طراحی می­کنند و آنچه را که می­خواهند در پیشگاه مخاطب قرار می­دهند. در این دوره جنسیت فضا مطرح می­شود و از تک معنایی خارج می­شود، فضاهای شیزو فرنی بوجود می­آید، سلسله مراتبی دیگر وجود ندارد و فضاها ریزوم­وار هستند و هندسه نااقلیدسی است. بخش اعظمی از کارهای گرگ لین و رم ­کولهاس بدین گونه است.

جهان آینده
نهایت یک تکنولوژی (بخش اول)
سئوال: آیا می­توانید حدس بزنید در تصویر زیر، جسمی که در حال انتقال به داخل هواپیماست چیست؟
جایزه: هرکس بدون خواندن متن، بتواند پاسخ صحیح سئوال را بدهد، بدون قرعه کشی، یک سکه بهار آزادی طرح متافور از فضای رویداد دریافت خواهد کرد.

مطمئنم تمام حدس هایتان نادرست است، چراکه خود من حتی بعد از اینکه این تصویر را در یک برنامه تلویزیونی دیدم، نتوانستم توضیحات مجری برنامه را در خصوص آن باور کنم، بنابراین برای کشف موضوع به سراغ اینترنت رفتم؛ هرچند در ابتدا مطمئن نبودم که بتوانم تصویر را از نت پیدا کنم ولی در کمال ناباوری با اولین جستجو در گوگل و تایپ کردن ” The First Hard Disk ” در بخش تصویر یاب گوگل، توانستم در کسری از ثانیه آن را در همان صفحه نخست بیابم و صحت گفته­های مجری آن برنامه برایم روشن شود.
بله اکنون درست متوجه شده­اید، این تصویر اولین هارد دیسکی است که توسط شرکت IBM در سپتامبر سال ۱۹۵۶ میلادی ساخته شده است. در آن زمان، یعنی حدود ۵۰ سال قبل، ساخت دیسکی که بتواند طوری اطلاعات را ذخیره کند که قابلیت بارها نوشتن و خواندن آنها را داشته باشد، اختراع بسیار بزرگی محسوب می­شد. این اختراع به حدی ارزشمند بود که از هواپیمای اختصاصی برای انتقال آن به سایر ایالت­های آمریکا استفاده می­شد. اما تعجبتان صد چندان خواهد شد وقتی بشنوید این هارد دیسک هزار کیلو گرمی، تنها گنجایش ۵ مگابایت اطلاعات را داشت. یعنی گنجایش ذخیره کردن یک تصویر که با دوربینهای دیجیتال امروزی گرفته می­شود یا یک فایل بسیار کوچک اتوکد.
خوب، تصور کنید تکنولوژی در این مدت تغییر چندانی نمی­کرد و شما مجبور بودید برای چاپ فایل اتوکدتان، این هارد دیسک یک تنی را با خود به مرکز خدمات چاپ ببرید. هرچند اگر وضع به همین منوال بود، احتمالا دستگاه پلاتر هم به اندازه یک هواپیمای مسافربری می­بود و خدمات پلات هم در یک سالن چند هزار مترمربعی به وسعت یک کارخانه ارائه می­شد. اما باید سپاسگذار تکنولوژی باشیم که نه تنها به داد ما رسیده بلکه به حدی از توسعه دست یافته که باور آن برای دانشمندان دهه ۵۰ میلادی غیر ممکن است. اگر یکی از دانشمندان آن دوران شرکت IBM را مجددا زنده کنیم و به او بگوییم که هم اکنون یک هارد دیسک ۳۰۰ گیگا بایتی با وزن چند صدگرم و با ابعاد کوچکتر از ۲۰ سانتیمتر و با قیمتی نازل در بازار فروخته می­شود و حتی می­توان به دنبال هارد دیسک ۸۰۰ گیگابایتی برای کامپیوترهای شخصی بود، احتمالا ما را به خیال پردازی و توهم متهم خواهد کرد.
اما تمام اینها بخش بسیار کوچکی است از توسعه تکنولوژی در زمینه الکترونیک و انفورماتیک. در دو دهه اخیر ما به وضوح شاهد این بوده­ایم که وسعت و گستره تکنولوژی در عرصه­های گوناگون به حدی بوده که امروزه اطلاعات و ابزارهای تکنولوژیکی به امری روزمره در زندگی ما مبدل شده­اند. حال دیگر خرید یک CD با قیمت کمتر از یک قرص نان و با گنجایش ۷۰۰ مگابایت، امری عادی تلقی می­شود، بی­آنکه برایمان مهم باشد که این محصول تکنولوژیک با وزن چند گرمی خود، حدود ۱۴۰ برابر هارد دیسک ۵۰ سال قبل با آن وزن و ابعاد، گنجایش اطلاعات دارد یا یک هارد دیسک ۳۰۰ گیگابایتی که امروزه میلیونها نسخه از آن تولید می­شود ۶۰۰۰۰ برابر نسخه اولیه آن گنجایش دارد و یا مثال­های دیگری از این دست مانند کول دیسک­هایی که در سالهای اخیر عرضه شده­اند و گنجایش اطلاعات آنها با ابعاد کمتر از ۲ سانتیمتر به بیش از ۱۶ گیگابایت هم رسیده است.
آری باید قبول کنیم که هیچ یک از این گفته­ها نه از روی توهم و خیال بلکه بر اساس مدارک موجود از توسعه تکنولوژی در ۵۰ سال گذشته است اما هدف از طرح این روند تکنولوژیک، روشن شدن تصور ما از نهایت یک تکنولوژی است! شاید برای انسان قرن بیستمی، یک هارد دیسک ۳۰۰ مگابایتی با ابعاد امروزی آن، نهایت تکنولوژی در عرصه الکترونیک محسوب می­شد ولی امری که امروزه به آسانی محقق شده، دیگر نهایت تکنولوژی برای انسان قرن بیست و یکمی نیست.
حال سئوال این است: برای ما نهایت یک تکنولوژی چیست؟
برای روشن شدن بهتر موضوع، مثالی از تکنولوژی به کار رفته در تراشه­ها می­آورم. زمانی که یک بچه دبیرستانی کنجکاو بودم؛ قسمت سخت یک تراشه کوچک را با زحمت کندم و آن را زیر میکروسکوپی که برای همین کار از همکلاسیم به امانت گرفته بودم قرار دادم. از آنچه زیر میکروسکوپ می­دیدم به حدی هیجان زده شده بودم که همه اهل خانواده را با داد و هوار به دیدن آن فراخواندم. حتی تصور نمی­کردم در پس آن قطعه کوچک ۲ میلی­متری، شهری به وسعت چندین هکتار با مسیرهایی از جنس سیلیکون وجود داشته باشد، اما امروزه همین تراشه­های کوچک به حدی ازتوانمندی رسیده­اند که بخش مهمی از زندگی و کار ما را در اختیار دارند. شاید باورش سخت باشد ولی یک تراشه به کار رفته در یک کامپیوتر پنتیوم ۳ معمولی، بیش از یکصد میلیون ترانزیستور دارد. اما دستیابی به چندصد میلیون ترانزیستور و یا فشرده کردن هزاران گیگابایت در یک قطعه کوچک دیگر برای دانشمندان امروزی نهایت تکنولوژی محسوب نمی­شود و گویا افق­های دیگری به وسعت خیال، فراروی انسان هزاره جدید است.
به تازگی شنیدم که محققین شرکت HP در حال کار بر روی رایانه­های مولکولی هستند. یعنی رایانه­هایی که به جای سیم های میکرونی از سیم­هایی به ضخامت یک مولکول بهره خواهند برد و حافظه­هایی که به جای ذخیره اطلاعات بصورت صفر و یک بر روی صفهات مغناطیسی، آنها را بر روی مولکولها ثبت خواهند کرد. جالب است بدانیم که این محققین حتی توانسته­اند برای نخستین بار، رشته­هایی مولکولی بسازند. اما در دیگر سو رقیبان HP در حال کار بر روی رایانه­هایی از جنس DNA هستند، آنها امیدوارند روزی الکترونیک مولکولی بتواند مرز انسان و ماشین را از میان بردارد و آرزوی آنها در ساخت هوش مصنوعی محقق شود.
حال با مقایسه­ای میان محققین ۵۰ سال قبل در شرکت IBM و محققین امروزی در شرکت HP می­بینیم آنچه برای عده­ای نهایت تلقی می­شد برای عده­ای دیگر نقطه شروعی بیش نیست. اکنون می­دانیم که سرعت رایانه­ها در ۵۰ سال ۱۰۰ میلیون برابر شده است اما با نظریه الکترونیک مولکولی، گفته می­شود که این سرعت را می­توان تا یک میلیارد برابر مقدار کنونی آن افزایش داد که اگر چنین باشد به واقع باید گفت که حتی عصر رایانه­ها شروع هم نشده است و شاید عصر نهایت­ها و تصورات ما از نهایت­ها هم شروع نشده باشد…

تازه های معماری:
نماد شهری بيروت را ژان نوول طراحی می­كند:
در مسابقه­ای بين­المللی كه در سال ۲۰۰۴ برگزار گرديد، ژان نوول موفق شد كه طرح برتر را ارائه دهد، ولی بعد از ۳ سال تاخير، بالاخره اجرای اين كار در اكتبر ۲۰۰۷ آغاز گشت. در اين ۳ سال در طرح، اصلاحات و تجديد نظرهايی هم از سوی خود نوول انجام شد. سایت این پروژه در مرکز بیروت، پایتخت لبنان واقع شده است. اين طرح كه يك مجتمع چند منظوره می­باشد، شامل ۴۲ طبقه است كه دارای يك هتل با ۲۴۰ اتاق و ۴۸ سوئيت، آپارتمان­ها، برج اداری و قسمت رفاهی می­باشد. همچنين قسمت پياده گذر آن نيز در جنب خيابان طراحی شده است. هتل در قسمت ورودی قرار گرفته و در سمت شمال دارای رستوران است و از اين قسمت با يك پل به برج اداری متصل می­شود. قسمت فروشگاه­ها ۲۰۴۰۰ مترمربع بوده و در ۴ طبقه زير زمين قرار گرفته است. آپارتمان­های لوكس در ۱۵ طبقه آخر برج قرار دارند و در تمامی جهات دارای بهترين ديد و منظر می­باشند، طراحی اين آپارتمان­ها بگونه­ای است كه می­توان به صورت تك واحدی يا تلفيقی از چند واحد از آنها استفاده نمود. مساحت اين قسمت ۱۰۲۴ مترمربع است. در بالاترين طبقه سمت جنوبی بنا، كلوب آب­درمانی، استخر، جكوزی،‌ سونا و سالن ژيمناستيك قرار دارد. يازده سينما با گنجايش ۱۲۰۰ نفر در يك طبقه از اين بنا جای دارد. ژان نوول درباره اين طرح چنين می­گويد: كل اين پروژه همانند يك شهر كوچك است. منحصر بفرد است. اين پروژه مكانی خواهد شد كه بازديدكنندگان بيروت در روی نقشه­هايشان به دنبال آن بگردند و در كنار مكان­های ‌تاريخی يه ديدن آن بيايند.


نماد شهری بیروت – ژان نوول





شارستان ، ویژه نامه بهرام شیردل معماری ایرانی:
شماره ۱۵و۱۶ فصلنامه شارستان با عنوان “ویژه نامه بهرام شیردل” مدتی است که منتشر شده است. این شماره از شارستان چه به لحاظ کیفیت چاپ و چه به لحاظ محتوای مطالب، با تمام شماره­های قبلی آن متفاوت است. تصویر روی جلد، صفحه آرایی و مقالات ارائه شده در نقد زندگی حرفه­ای بهرام شیردل، بسیار جذاب و خواندنی است. همه ما تصویری از کارهای شیردل با “مرکز همایش نارا” تا “فرودگاه بین المللی امام” را در ذهنمان داریم، اما بیش از هر چیز، شیردل را معماری برجسته با تعداد بسیاری کار اجرا نشده می­دانیم و شناخت کاملی از شخصیت، دیدگاه­ها و نظرات او در قبال پروژه­هایش نداریم.
من نخستین بار وی را در دانشکده معماری تبریز دیدم که به عنوان استاد راهنمای یکی از دانشجویان به تبریز آمده بود. آنچه از رفتار او درخاطرم مانده بود، نحوه برخورد منتقدانه­ او و نفی هر چیزی بود که از آن بحث می­شد. دومین بار ایشان را در مراسم اهدای جوایز مسابقه کاخ فرش دیدم. زمانی که از او خواستیم تا درباره کارمان بحث کند؛ ولی او قبل از شروع دیالوگ، تمامی ایده­ها و نقطه نظرات مطرح شده در طرحمان را زیر سئوال برد و روش طراحیمان را از ریشه غلط عنوان کرد تا مقدمه­ای برای بحثی باشد که دیگر چیزی برای جواب نمانده بود.
با این پیش درآمد ذهنی، سرمقاله شارستان به قلم “رامین صفری راد” برایم بسیار خواندنی بود؛ چراکه او هم در توصیف شخصیت شیردل می­نویسد: “شیردل فردی است که کمتر لب به سخن می­گشاید و هنگام سخنوری، به خلاصه­ترین صورت، نظر و بیشتر، مخالفت خود را بیان می­دارد. در تجربه یک ساله­ای که با وی داشتم، دریافتم که در ابتدا بدون توجه و تعمق در سخنان مخاطب، مخالفت خود را بسیار صریح و خلاصه بیان می­دارد”. در این مقاله همچنین به تقسیم دوران فعالیت حرفه­ای شیردل به دو دوره غرب و ایران پرداخته می­شود و چنین عنوان می­گردد که “شیردل با نقل مکان از غرب به شرق، مسیر پروژه­های خود را تغییر داده که این ناشی از توجه وی به محیط جدیدش بوده است. در پروسه زمانی پروژه­های وی، گذار از دوران سرکشی به فروکشی در آثارش به وضوح قابل روئیت است”.صفری راد در این سرمقاله نقل قولی هم از “پیترآیزنمن” کرده که او هم در رابطه با شیردل می­گوید: “…آن زمان، دو کار را در ارتباط با شیردل نمی­شد انجام داد، یکی شرط بندی و دیگری بحث پیرامون معماری…”.
اما اتفاقا برخلاف نظر آیزنمن، اولین مقاله شارستان، بحث “عباس قریب و بهرام شیردل” در رابطه با معماری است که با پاسخ­های کوتاه شیردل، بیشتر به گفتمان یک سویه عباس قریب درباره معماری مبدل شده است که البته خواندنش خالی از لطف نیست. در این گفتگو، عباس قریب، نقل قول جالبی از “فرانک گری” درباره شیردل می­کند و می­گوید: “گری از دفتر شما در لس آنجلس با من صحبت کرد و … گفت که معماری ما در لس آنجلس در دستهای خوبی قرار گرفته و آینده خوبی را برای معماری لس آنجلس پیش بینی می­کند و امیدوار است که کارهای شما با توجه به اینکه شهرداری لس آنجلس هم با آن بسیار موافق است، اجرا شود. به ایشان گفتم که شما دفتر را تعطیل و پس از مدتی که در لندن بودید به ایران آمده­اید! بسیار متعجب شده و به شوخی گفت خوشحالم که او از میدان به در شده، یک رقیب کمتر، بهتر!”
ادامه فصلنامه، به معرفی کارهای شیردل اختصاص یافته و مقاله جالبی هم با عنوان “کدهای معماری” به قلم “شهرام گل امینی” منتشر شده است. آنچه که این شماره از شارستان مد نظر دارد، معرفی و نقد آثار بهرام شیردل و نیز انعکاس تحول فکری او در دو دوره از فعالیت حرفه­ایش در غرب و شرق می­باشد.
به گمان حقیر، هرچند انتقادات فراوانی از عملکرد ده ساله شیردل در ایران وجود دارد ولی باید به این نکته توجه کنیم که درحال حاضر، معماران ایرانی که در عرصه­های بین المللی صاحب نام باشند و نیم نگاهی هم به سرزمین مادریشان داشته باشند، یا اصلا وجود ندارند و یا اینکه بسیار کم هستند. بنابراین، وجود شخصیت­هایی همانند بهرام شیردل و فراهم کردن زمینه فعالیت آنان بسیار حائز اهمیت است. زمانی که هادی میرمیران زنده بود و از عدم اجرای کارهایش گله می­کرد، هیچگاه تصور نمی­کرد که با مرگش، دوره جدیدی از زندگی حرفه­ایش آغاز خواهد شد و به راستی اگر مرحوم میرمیران به چنین استعداد نخبه کش و مرده پرور در مردم این دیار پی می­برد، شاید سالها پیش به شوق دیدار حق تعالی، وداع را بر ماندن ترجیح می­داد. اما در مورد شیردل امید این را داریم که زمانی به یاد او مجبور نشویم دوره فعالیت حرفه­ایش را به سه قسمت، غرب، شرق و مرگ تقسیم کنیم.
پل اندروی فرانسوی در چین:

پل اندرو به سال ۱۹۳۸ در فرانسه به دنیا آمد و در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه پلی­تکنیک فارغ­التحصیل شد. او در دوران فعالیت خود جوایز بسیاری را کسب کرده است، از جمله آنها می­توان به اخذ جایزه بزرگ معماری فرانسه به سال ۱۹۷۷، مرد سال آمریکا در زمینه ساخت و ساز به سال ۱۹۸۱، جایزه طراحی فرودگاه بین­المللی کانسای ژاپن و تقدیر از طرف جامعه معماری ژاپن برای همان کار و جایزه آقاخان برای فرودگاه جاکارتا به سال ۱۹۵۵ اشاره نمود.
Oceanus, Casino of Macau, China

“اوشنوس” نامی است که برای بزرگترین کازینو در شرق و حتی در کل جهان انتخاب شده است. این پروژه که از سال ۲۰۰۶ برنامه­ریزی آن شروع شده است، فراتر از یک کازینوست و در حقیقت مجتمعی است که شامل یک مرکز تجاری، فروشگاه، خانه­های ویلایی و یک هتل ۶۰۰ اتاقی می­باشد. مساحت این مجموعه ۴۵۰۰۰۰ متر مربع است. بنای اصلی در کنار آب قرار دارد و همانند یک کشتی با شکوه است؛ در عین حال این بنا یکی از بلندترین بناهای ماکائو نیز می­باشد.
پل اندرو – کازینوی چین – اوشنوس

National Grand Theatre of China, Bejing

این تئاتر که به تازگی به بهره­برداری رسیده است، شامل یک سالن اپرا، یک سالن کنسرت و دو سالن تئاتر می­باشد که در زیر پوششی از شیشه و فلز قرار دارند، این پوشش همچنین فضاهای عمومی را نیز تشکیل می­دهد. این مجتمع فرهنگی همانند یک شهر تئاتر است، که در یک جزیره مصنوعی قرار گرفته و پارک جدید شهر آن را احاطه نموده است.