معماری اهرام ثلاثه مصر

معماری مصری سرگذشت اسرار و نبوغ معماران این سرزمین باستانی در طول تاریخ بوده است که به خلق شاهکارهای منحصربه‌ فردی منجر شده است. برای حدود ۱۰ هزار سال، دره نیل جایگاه یکی از بانفوذترین و باشکوه‌ترین تمدن‌های عصر خود بود. حتی امروزه هم برخی از آثار به جا مانده از این تمدن کهن همچون اهرام و ابوالهول در زمره مشهورترین و شگفت‌انگیزترین بناهای تاریخی جهان محسوب می‌شوند. مصر گنجینه آثار معماری است که در نوع خود نظیر ندارد.

آثار معماری به جا مانده از تمدن مصر باستان با توجه به مصالحی که در ساخت آنها به کار رفته است به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته نخست بناهایی هستند که مصالح به کار رفته در آنها آجر نپخته بوده است. از این نوع آجر در ساخت خانه‌های مصری در طول تمدن‌های فراعنه، یونانی، قبطی و اسلامی استفاده می‌شده است و امروزه در ساخت خانه‌های روستایی کاربرد دارد. نوع دوم معماری سنگی است. مصر از ذخیره غنی معادن سنگ‌هایی نظیر بازالت، آهک، مرمر و گرانیت برخوردار بود. بهره‌برداری از معادن سنگ زیر نظر دولت انجام می‌گرفت. این امر از یک طرف به دلیل اهمیت پروژه‌های ساختمانی در آن زمان بود از طرف دیگر کارگران تا اتمام کار مجبور بودند در مجاورت معدن سنگی که بنای مورد نظر باید با آن شکل می‌گرفت، زندگی کنند در نتیجه حراست از مصالح با ارزش این بناها مهم شمرده می‌شد.

از نکات جالب توجه‌ای که در ساخت بناهای شگفت‌آور مصر شایان ذکر است ساده بودن ابزار کارگران آن دوران در مقابل خلق این بناهای اعجاب‌آور است. در واقع این مسأله بیش از پیش بیانگر نبوغ و خلاقیت معماران آن دوران بوده است. در دوران فراعنه وجود یک طرح معماری پیش از اقدام به ساخت یک بنا ضروری محسوب می‌شد. نمونه‌هایی از این طرح‌ها را می‌توان روی کوزه‌ها و سنگ‌ها دید. در واقع در مصر باستان صنعت‌گرانی که مهارت‌های خاصی در ساخت بنا و ارایه طرح آن داشتند در قالب یک متخصص تجربیات خود را نسل به نسل منتقل کردند و شاهکارهایی را که ما امروز شاهد آن هستیم از خود به جا گذاشتند.

دوره مصر باستان دارای ۳ دوره است: 

۱.مصرکهن

۲.مصر میانه

۳.مصر جدید 

مصریها قومی ابدیت گرا بودند .در مصر هر معماری که مربوط به آن د نیا باشد سنگی است و هر معماری که مربوط به این دوران باشد خشتی و فانی است. بنابراین آنها برای مرده قبری سنگی و محکم می ساختند و مرده را مومیایی می کردند.

معبدهای مصریان همه از سنگ بوده وآنها خدای آفتاب را می پرستیدند.

میل منار مصری (یادمان خدای آفتاب) مظهرخدای مصراست و به نام ابلیسک معروف می باشد.

معابد در مصر دو دسته اند: 

۱- معابد برای عبادت خدایان مثل معبد هوروس در ادفو(Edfu)

۲- معابد مردگان مثل معبد ملکه حاتشپ سوت (Hatshepsout) در دیرالبحری و معبد تخته سنگی غول آسای رامسس دوم در ابوسمبل(Abu-simbel)

ستونها در این معابد اصلا جنبه سازه ای ندارند و فقط نما هستند در دوره جدید مصر معابد ومقابر جدید ساخته می شوند مثل معبد آمن، معبد کارناک و مقبره ملکه حتشپ سوت ومعبد هوراس .

معابد مصری به خصوص معبد آمن و هوراس دوقسمت مهم دارند یک سردر ورودی به اسم پایلون (Pylone) که جلو آن دو مجسمه از رامسس است و سپس مجسمه های دیگری از رامسس که به ردیف پشت سر هم قرار دارند((peristyle . بعد از آن یک حیاط با ستون قرار گرفته و بخش اصلی معبد یک سایت سر پوشیده به همراه ستون است .

معماری مصر:

از خصوصیات مصری ها مذهبی بودن زیاد آنها بود آنها خانه های خود را از مصالح  کم دوام   می ساختند ومقابر و آرامگاه پادشاهان را از مصالح با دوام مانند سنگ می ساختند.

معماری مصر یک معماری جِرمی می باشد یعنی آنچنان حجم وفرم دارای اهمیت بود کهبه فضای معماری توجه نمی شد.

—معماری پادشاهی کهن

—معماری پادشاهی میانه

—معماری پادشاهی جدید

معماری پادشاهی کهن:

۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در این دوره معماری مقابر مصطبه ایی به وجود آمد هرم پله پله ایی زوسر مربوط به ۲۷۵۰ سال قبل از میلاد که تفاوت آن با زیگورات ها نوع کاربری ها آن است.

اولین مقبره هایی که در مصر ساخته شد مصطبه (Mastaba)نام داشت که مقبره های انفرادی بودند و از سنگ ساخته شده و ارتفاع آنها از سطح زمین حدود ۲/۵ متر بوده است. اولین مقبره ای که برای فرعون ساخته شده ، یک زیگورات پنج طبقه از خشت برای فرعونی به نام زوسر(Zuser) در ساکارا(Sacara) است که توسط معماری به نام ایم هوتپ ساخته شده است.

ساخت مقبره‌های سلطنتی در قدیم بسیار اهمیت داشت در واقع توجه به ساخت این مقبره‌ها به اوایل تمدن مصر باستان باز می‌گردد. علاوه بر این مقبره‌ها که اوج هنر معماری در آنها به کار گرفته می‌شد، ساخت زیارتگاه‌ها نیز ارزش زیادی داشت. دولت بهترین مصالح، معماران و هنرمندان خود را وقف ساخت این بناها می‌کرد. گذشته از معماری که در خدمت مذهب و مراسم تدفین بود نوع دیگری از معماری با نام معماری نظامی نیز در مصر رواج داشت که معرف آن قلعه‌ها و برج‌هایی بودند که در آن زمان ساخته شده‌اند این نوع معماری در دوران حکومت آل ایوب (سلسله اسلامی در مصر که بنیانگذار آن صلاح‌الدین ایوبی بود) به اوج خود رسید که نمونه‌های بارز این سبک معماری قلعه صلاح‌الدین و دژ المظفر است.

سبک دیگری از معماری که در دوران یونانی‌ها بسیار توسعه پیدا کرد معماری شهری بود نمونه‌ای از این معماری فانوس دریایی اسکندر است که جزو سومین عجایب دنیای باستان به شمار می‌آید. ساخت این فانوس در دوران سلطنت بطالسه اول شروع شد و در دوران حکومت بطالسه دوم به پایان رسید. فانوس دریایی اسکندر ۱۵۰ متر طول دارد و تا قرن نوزدهم به عنوان راهنمای کشتی‌ها در شب و روز کار می‌کرده است. نوع دیگری از معماری که ساخت هر نوع بنایی را شامل می‌شد در دوران اسلام رونق پیدا کرد. ساخت مسجد، مدارس، قصرها، قلعه‌ها و خانه‌ها مظاهر این نوع معماری هستند.

مصریان باستاناهرام مصر را ساختند زمانی که فرعون و ملکه یا شهبانو آنان می مرد..فرعون ها به نحوه و شمایل گوناگونی در زیر خاک، به خاک سپرده می شدند و این سنت تا زمان آغاز سلطنت قدیم مصر باستان پا بر جا بود و در زمان سلطنت فرعون ها در دوره سلطنت میانی به پایان رسید و شیوه جدیدی ابداع گشت.تا به امروز در حدود هشتاد ( ۸۰ عدد ) از اهرام مصر باستان شناخته شده است، سه تا از این اهرام مصر بزرگترین و بهترینِ آنها هستند. که هر سه مربوط به دوره سلطنت قدیم می باشند. بزرگترین هرم ساخته شده در جیزه یا گیزا (Giza) و در عهد فرعون خوفو ساخته شد.کهنترین هرم مصر به دست معماری نابغه ایم حوتپ Imhotep برای فرعون زوسر ساخته شد.در کنار این اهرام شگفت انگیز مجسمه بزرگی وجود دارد به نام مجمسه ابوالهل که نگهبان اهرام مصر بوده است. نکته های بسیار شگفت انگیز دیگری نیز از اهرام مصر به دست آمده است که باید آن را مدیون آزمایش های انجام شده بدانیم.آنهزاران سال از عمر اولين هرم بزرگ فراعنه كه به دستور جوزر (Djoser) ، دومين پادشاه از سلسه سوم فراعنه ساخته شد، مي گذرد.بناي اين اهرام كه به عنوان يكي از عظيم ترين عجايب هفت گانه جهان به شمار مي آيند تا امروز نيز يكي از شاهكار هاي تكنيك مهندسي، طراحي و معماري محسوب میشوند.

اولین هرم:

در حدود۲هزار و۶۳۰ سال قبل از ميلاد فرعون «جوزر» تصميم گرفت تا اولين هرم غول پيكر را به عنوان مقبره خود بنا كند. معمار و مغز متفكر طراحي اين مقبره غول پيكر، راهب و مجسمه ساز معروفي بنام ايم هوتپ (Imhotep) بود. مكان اين مقبره در۱۰ مايلي شهر فينكس در محله ساكارا و۶۱ متر بالاتر از شن هاي روان صحرا در كنار رود نيل تعيين و كار نقشه برداري، احداث كانال هاي آب و حمل سنگ هاي آهكي و گرانيت در فاصله۹۰۰ كيلومتري از معادن آغاز شد. در آن زمان اكثر جمعيت كشور كه به ۲/۱ ميليون نفر مي رسيد جهت ساخت اين مقبره بسيج شد. پس از تاييد و تعيين مختصات جغرافيايي اين مكان و انجام مراسم مذهبي- سنتي قرباني كردن، كار خاك برداري آغاز شد. اين اولين و عظيم ترين ساختماني بود كه بشر توانسته بود آن را بنا كند. هرم به صورت شش پله اي ساخته شد. مصريان اعتقاد داشتند روح فرعون به وسيله اين پله ها به آسمان رفته و به خدا مي پيوندد. يك راه اصلي براي وارد شدن به آن و۱۳ در ورودي مجازي براي بازگشت بع و كا به آن ساخته شد. در اين زمان زبان نوشتاري خاصي براي ثبت موضوعات، سوابق، موارد اداري، نقشه ها، شماره گذاري و مشخصات مكان نصب سنگ ها و نظاير آن ابداع شد كه براي نوشتن تاريخ و موضوعات اجتماعي معمول به كارنمی رفت.

چگونگي ساخت اهرام:

بنا، مساح، سنگتراش، نجار، ملات ساز و سر كارگر از جمله افرادي بودند كه در ساخت اين بنا شركت داشتند. سنگ هاي بريده شده پس از شماره گذاري توسط سورتمه هايي كه بر روي الوارهاي موازي، شبيه تراورس هاي زير راه آهن حركت مي كردند به سمت مكان ساختن هرم حمل مي شدند. آنان براي روانكاري سورتمه ها بر روي تراورس ها از آب، خاك نرم و روغن استفاده مي كردند.
در اكتشافات جديد بر روي اين آثار، حدود۶۰۰ مقبره ديگر از كارگران نزديك هرم خئوپس كشف شد. مطالعه بر روي اسكلت اين افراد، ضايعات بسياري در ستون فقرات آنها بريدگي انگشتان دست و پا و نقص عضوهاي شديدتري را كه به واسطه حمل سنگ هاي سنگين در آنها پديد آورده بود نشان مي داد. بيشتر ابزارهاي اندازه گيري آن زمان مسي يا سنگي و داراي دسته چوبي بودند. ابزارهاي اندازه گيري نيز شامل تراز، شاقول و امثال آن مي شد. براي بالا بردن سنگ ها بر روي هرم از خاكريزهايي با شيب مناسب استفاده مي شد. پس از پايان كار و نصب آخرين سنگ بر بام هرم، مراسم مذهبي و قرباني كردن حيوانات انجام و خاكريزهاي بالاي هرم تا۹ متر برداشته مي شد. با استقرار داربست، كار اتمام و مسطح كردن و صيقل دادن سطح خارجي هرم به وسيله سنگ تراشان انجام شد. اين عمليات تا پايين سطح هرم ادامه پيدا مي كرد.    هرم توسط يك راهروي سربسته به رودخانه نيل متصل بود. اين راهرو با چندين قسمت مختلف شامل معبد ساحلي، راهروي سربسته، محل دفن كشتي هاي حامل جسد فرعون، معبد مردگان، اهرام جانبي و پرستشگاه براي آوردن فرعون به مقبره اصلي در نظر گرفته شده بود

فرایند ساخت هرم:

اجازه بدهید ابتدا با مشاهداتی که از اکتشافات حفاری به دست آمده شروع کنیم اگر روزی به مصر رفتبد و اهرام ثلاثه را مشاهده کردید حتما سری به محیط حفاری بزنید و به این نکات خوب توجه کنید در همان نگاه اول متوجه خواهبد شد که این تونل ها هم مانند تمام معادنی حفاری شده اند که امروزه ما مشاهده میکنیم بیایید به محل تونلی در چند مایلی اهرام برویم شاید این مکان روزی بزرگترین معدن ستگ جهان محسوب میشده ورودی غار کاملا نشان میدهد که که این تونل عظیم توسط دست های بشر کنده شده است کنده کاری های نا منظم سطوح سنگ های گرانت نشان میدهد که ابزارهای اولیه همچو تیشه و تبر روزی دل این معادن را میشکافته است اینجا بلوک هایی از سنگ در اطراف پراکنده شده اند سنگهایی که حاشیه های ناصاف و غیر منظمی دارند کلیت معدن دارای نشانه های اشکاری از یک فرایند اصولی و طراحی شده برای برش و حمل این تکه های سنگ به خارج از معدن اسـت احتمالا در ساخت ابزار برش سنگ مانند تیشه ها وتبر ها از مس سخت ترین فلزی که آن زمان شناخته شده بوده استفاده میشده است ( آهن سالها پس از مصر باستان کشف شد) ولی ابزار ساخته شده از مس برای استفاده بیش از صد الی صدوپنجاه بار قابلیت نداشته اند و پس از این مدت کند و از کار افتاده میشدند پس باید ستادی برای تیز سازی مجدد این ابزار وجو می داشته و آهنگران زیادی روزها به تیز کردن و صیقل دادن ابزار کار کارگزان میپرداخته اند کارگران معدن با استفاده از همین ابزارها بلوکهای سنگی بزرگی با وزن ۲.۵ تا ۵۰ تن از جنس گرانیت می تراشیدند اینها در واجع آجرهای ساخت اهرام به حساب می آمدند .

فلسفه ساخت اهرام مصر:

اهرام مصر در ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح توسط فرعون دوم از سلسه چهرم پادشاهی , پادشاه ” خوفو ” آغاز شد وی بنا به افسانه های مصری مامور به ساخت بنایی شد که با آستفاده از آن بتواند خاندان پادشاهی و مهم تر از آن فرهنگ و تمدن مصر را از گزند نابودی حفظ کند و به حق هم که در انجام این ماموریت بدون شک پیروز شد در واقع اهرام برای پادشاهان مصر گورهایی به شمار میرفتند اما نه یک قبرستان معمولی , موضوع از اینجا پایه میگیرد که منجمان مصری سالها نقطه ای را در آسمان مشاهده میکردند که ستارگان در طول شب گرداگرد آن به گردش در می آمدن  (در واقع فطب شمال سماوی محلی که امروزه در نزدیکی ستاره قطبی مشخص میشود ) و معتقد بودند که این محل سرای جاودانه خدایان است محل قرار گیری و تراز چینش اهرام طوری ایجاد شده که درست در زیر این نقطه قرار دارد و شکل اهرام از بالا بیان گر شعاع نور خورشید است در واقع این اهرام برای این ساخته شده بودند تا با شعاع هایی که به سمت نقطه جاودانه میفرستند خدایان را به سمت خود متوجه کنند و سرزمین مصر مورد توجه خدایان قرار گیرد و هم چنین محل برای صعود روح پادشاه به سمت نقطه جاودانه بود تا بتواند در آنجا به طور جاودانه زندگی کند و به همین علت بود همراه با پادشاه اشیا مقدسی مانند طلا , عصا و خرمن کوب مقدس دفن میشد تا پادشاه در آن سوی کهکشان توسط این اشیا به حکومت خود ادامه داده وحافظ فرهنگ مصر باشد.

 اهرام ثلاثه مصر:

در ادامه سلسه پادشاهي فراعنه، اهرام ديگري ساخته شد. يكي از عجايب هفت گانه جهان اهرام ثلاثه «گيزا» بنام هاي خئوپس (Khufu) ، خفر (Khafr) و منكاري (Menkaure) واقع در چند كيلومتري جنوب شهر قاهره است. اهرام ثلاثه مصر شاهكار تكنيك مهندسي، طراحي و معماري هستند. برش و اندازه گيري سنگ ها در حد اعجاب انگيزي دقيق بوده، به طوري كه كوچكترين خطايي باعث بر هم خوردگي اشكال هندسي و حتي فرو ريختن بنا مي شد. اين بناها بزرگترين بناهاي ساخت بشر تاكنون هستند.    عظيم ترين هرم بنام خئوپس در ابعادي به ضلع۲۳۰ و ارتفاع۱۴۶/۵۹ متر ساخته شده است. در ساخت اين هرم، حدود۲ ميليون و۳۰۰ هزار سنگ به كار رفته كه وزن هر كدام از آنها به طور متوسط۲/۵ تن بوده است. در جمع در حدود۵/۸ ميليون تن سنگ در اين بنا استفاده شده است.    هرودوت مورخ يوناني، زمان احداث مسير جاده و آبراه براي شروع اين بنا را۱۰ سال، زمان ساخت هرم را۲۰ سال و تعداد كاركنان آن را۱۰۰ هزار نفر تخمين زده است. راه ورودي آن از شمال به ارتفاع۱۸ متر بالاتر از سطح زمين و راهروي آن با يك شيب تا۲۰ متر زير كف هرم ادامه دارد. از آنجا با يك راهروي ديگر به اطاق ملكه ارتباط دارد. ولي ملكه پس از مرگ در آنجا مدفون نشد. راهروي ديگري به ارتفاع ۵/۸ و طول ۵/۴۶ متر به محل مقبره فرعون كه به ابعاد ۲۱/۵ و ۴۳/۱۰ و ارتفاع ۸۲/۵ متر است ختم مي شود. مقبره فرعون در ارتفاع ۲۸/۴۲ متري از كف هرم قرار دارد. كليه راه هاي ورودي به آن پس از دفن فرعون توسط سنگ هاي عظيم بسته و هيچ گونه امكان ورود به آن وجود نداشته است.    دومين هرم بنام «خفري» به ابعاد ۲۵/۲۱۵ و ارتفاع ۵/۱۴۳ مترساخته شده است و سومين هرم از اهرام ثلاثه به ارتفاع ۵/۶۶ متر در حدود نصف دو هرم ديگر ساخته شده است.    در نزديكي رودخانه نيل مجسمه ابوالهول براي نگهباني از مقبره ساخته شد كه نيمي شير و نيمه ديگر خود فرعون بوده است. اين مجسمه در زمان مرگ فرعون نيمه تمام ماند و مانند بقيه آثار تمام نشده كه با آمدن يك فرعون ديگر ناتمام مي ماند ساخت آن ديگر به اتمام نرسيد.

هرم خوفو:

خوفو (خئوپس)، دومين پادشاه سلسله چهارم بود که از حدود سال ۲۵۵۱ پيش از ميلاد به مدت نزديک به ربع قرن بر مصر حکومت نمود. وی مجموعه گيزا را در چهل کيلومتری شمال داشور، نزديک قاهره مدرن و شهر تاريخی و کهن ممفيس، پايه گذاری کرد. اين مجموعه دارای پنج عنصر اصلی است: اهرام خوفو، خفرع و نکورع، تنديس ابوالهول و معبد دره ای هرم خفرع. از اهرام سه گانه چـيزه، هرم خـوفو، كهن ترين و بزرگترين است و تاريخ ساخت آن به حدود سال ۲۵۷۰ پيش از ميلاد باز می گردد. اين بنای يادمانی سنگی بسيار عظيم, به «هرمی که مکان طلوع و غروب خورشيد است»، شهرت داشت.

۲- هرم خفرع :

خفرع، چهارمين پادشاه سلسله چهارم و پسر (يا برادر؟) خوفو بود. وی دومين هرم بزرگ گيزا و تنديس عظيم ابوالهول را احداث نمود که اين دو در حدود سال ۲۵۳۰ پيش از ميلاد ساخته شدند. خفرع از حدود ۲۵۵۸ پيش از ميلاد به مدت ۲۶ سال بر مصر حکومت کرد.

هرم خفرع که در جنوب غربی هرم بزرگ خوفو واقع گرديده، ۵/۱۳۶ متر ارتفاع دارد (درحاليکه بلندای اصلی آن ۵/۱۴۳ متر بوده)، طول هر قاعده آن ۸/۲۱۵ متر و زاويه شيب هرم ۵۳ درجه و ۲۰ دقيقه می باشد. در تصاوير، هرم خفرع به دليل واقع شدن بر سطحی بلندتر نسبت به هرم بزرگ خوفو، مرتفعتر به نظر می رسد.

در دوران پادشاهی کهن، ساخت ورودی در بخش شمالی اهرام، رو به سوی ستاره قطبی، بخشی از مقررات دينی بوده است. در تمامی هرمها اين موضوع رعايت شده؛ تنها استثناء، هرم خفرع است که در پهلوی شمالی دارای دو ورودی می باشد.پس از ساخت قاعده اهرام، بدنه آنها را با سنگهای آهک سفيد و براق می پوشاندند؛ پوشـش از رأس هرم رو به پايين صورت می گرفت. بدين ترتيــب که قطـعات سـنگ آهـکی را روی پـله ها قرار می دادند و بيـــن آنهـا را پـر می کردند، سپس آنها را می تراشيدند و رو به پائين صاف می کردند تا زاويه مناسب پيدا کند و ظاهرشان براق شود. تمامی اهرام بجز هرم پلکانی زوسر، ميدوم و منکورع، دارای پوشش بوده اند. هنوز بخشی از پوشش آهکی رأس هرم خفرع موجود است، اما سنگهای پوششی هرم خوفو را در قرون وسطی برای استفاده در ساخت بناهای قاهره کنده اند.

۳-هرم منکورع :

منکورع، پنجمين پادشاه سلسله چهارم و پسر خفرع بود که از حدود ۲۵۳۲ پيش از ميلاد به مدت بيست و نه سال بر مصر حکمرانی کرد. وی کوچکترين هرم را در فلات گيزا احداث کرد که سومين هرم از مجموعه اهرام سه گانه است. اين هرم، ۵/۶۶ متر بلندا داشته که امروزه به ۶۲ متر تقليل يافته است. زاويه شيب هرم ۵۱ درجه و ۲۰ دقيقه و طول قاعده آن ۵/۱۰۸ متر می باشد و در بخش جنوب غربی دو هرم عظيم همجوار خود جای گرفته است. هرم مذکور نيز حدود سال ۲۵۱۰ پيش از ميلاد بنا گرديد.

هرم منکورع دارای سنگهای دو رنگ می باشد: نيمه بالايي آن توسط سنگ آهکی سفيدی پوشيده شده، درصورتيکه در بخش زيرين آن از سنگهای گرانيتی سرخ فام منطقه آسوان استفاده گرديده است. اين هرم بسيار شـايان توجه می باشد، چون تنها هرم سلسله چهارم پادشاهی مصر است که دارای ۱۶ رديف سنگچين از جنس گرانيت می باشد و چنين پيش بينی شده بود تا سطح اين هرم با سنگـهای گرانيتی پوشيده شود، اما به دليل مـرگ ناگهانی منکورع اين امر هرگز تحقق نمی يابد و هرم مذکور فاقد روکش باقی می ماند.

۴-ابوالهول :

از ديگر عناصر قابل ذکر در مجموعه گيزا می توان به تنديس عظيم و اعجاب آور ابوالهول (مجسمه مرگ) اشاره داشت. اين تنديس که در فاصله ۴۰۰ متری از اهرام سه گانه و شمال معبد دره ای خفرع قرار دارد، بنام پاسدار و نگهبان اهرام نيز ناميده شده است.

مجسمه ابوالهول، کهنترين و بزرگترين تنديس دنيای باستان است که عليرغم صدمه های فراوانی که در دوران استيلای اعراب به آن وارد شده و باعث از بين رفتن بخشی از چهره آن گرديده است، باابهت ترين مظهر سلطنتی فراعنه به حساب می آيد.
ابوالهول رو به سمت شرق دارد و در ميان پنجه های آن نيز معبد کوچکی ساخته شده است. سنگهای بکار رفته در معبد، غالباً از تراش تخته سنگ طبيعی که پيکره ابوالهول را تشکيل می دهد، بدست آمده و وزن برخی از آنها به بيش از ۲۰۰ تن می رسد.

۵-معبد دره ای هرم خفرع :

اين معبد در ۴۰۰ متری شرق مجموعه اهرام واقع شده است و با روش تير باربر و ستون با مقطع مربع شکل، به صورت کاملاً يکپارچه از سنگ خارای سرخ پاکتراش و صيقلی احداث گرديده. تنها تزئين بکار رفته در اين معبد، تنديسهايي است که در امتداد ديوار به صورت رديفی قرار داشتند. کف معبد نيز از سنگهای مرمر سفيد پوشانيده شده بود.

بدليل عدم استفاده مصريان باستان از سيمان، برای برافراشتن ستونها، ابعاد و تناسبات آنها را بزرگ درنظر می گرفتند. هنگام ايجاد تالارهای ستوندار نيز در بيشتر موارد، رديف ستونهای ميانی را بلندتر از ستونهای کناری درنظر می گرفتند تا يک رديف پنجره زير سقفی برای رساندن نور خورشيد به درون بنا در آن بخش تعبيه کنند. چنين شيوه ساختمان سازی به صورت ابتدايي در معبد دره ای هرم خفرع رعايت شده است. به نظر می رسد که اين رديف پنجره زير سقفی از ابداعات مصريان باشد، نوآوری که تا به امروز به عنوان يکی از عناصر مهم معماری، مورد استفاده واقع می گردد.

نتایج آزمایش های انجام شده در اهرام:

غذاهای فاسد شدنی تا مدتها مدید بدون فساد در درون هرم باقی می ماند

آب های آلوده ، تصفیه و عاری از میکروب می شوند

نباتات با سرعت بیشتری رشد می یابند

فلزات زنگ زده ، جلا و صیقل اصلی خود را باز می باند

انسان ها به استراحت بهتری دست یافته و نیز به قدرت اندیشه آدمی افزوده می شود

آرامش و درمان امراض روانی با سهولت بهتری انجام می شود

مسئله ای که برای اولین بار منتهی به کشف این خواص در اجسام هرمی شکل گردیده ، ملاحظه این حقیقت بود که حیوانات مرده در اندرون آرامگاه اصلی فرعون در هرم بزرگ هرچند آب خود را از دست داده ولی فاسد نشده اند در نتیجه این مشاهده بود که بشر متوجه گرید که شاید شکل خاص هرم در این پدیده دخالت داشته باشد . برای تحقیق این موضوع هرمی به ارتفاع۷۵ سانتیمترساختند و جسد یک گربه را مستقیمأ در زیر راس هرم و به فاصله یک سوم ارتفاع  هرم از پایه آن قرار دادند و مشاهده کردند که گربه چندی بعد بدون هرگونه تجزیه و فساد به مومیای تبدیل شده است . در آخر نتایج این آزمایش منشر شد ، اعلام گردید که بین شکل اهرام و اثرات فیزیکی و شیمیایی و بیولوژی فضای داخل آن نسبت های معینی وجود دارد و با رعایت این نسبت ها می توان اثرات ناشیه را تشدید نمود .  بر خلاف تصور عمومی که به مدت ۵۰۰ سال هرم گیزا را تنها آرامگاهی بزرگ برای خئوپس تصور می کرد و دستور ساخت آن را تنها علت عقده های خود بزرگ بینی می دانست ، اکنون دانشمندان دریافته اند که این بنای شگفت انگیز ، گنجینه ای از علوم مهندسی ، ریاضی ، ژئودزی ، اختر شناسی ، معماری و دیگر دانش های شناخته شده روزگار خود ما بوده است .