۱۳ اصل اساسی انتخاب رنگ که هرکس باید بداند

بسیاری از ما طراح داخلی نیستیم ، اما مانند یک طراح از اینکه با نور، رنگ و چیدمان سر و کار داشته باشیم، لذت برده و دوست داریم که بتوانیم فضایی دلچسب و رمانتیک برای خود بسازیم. اما قبل از هر چیز باید به زبان مخصوص این رشته آشنا شویم. آرل سعی دارد بدون اینکه نیاز به داشتن تحصیلات آکادمیک باشد، شما را با اصول اولیه و کلیاتی که قبل از شروع به آنها نیاز داریم، آشنا سازد. به عنوان اولین قدم، در این مقاله نگاهی می اندازیم به سیزده اصل اولیه و اساسی انتخاب رنگ که هرکس باید بداند.

۱. نحوه استفاده از چرخه رنگ : یکی از ابزار مهم برای انتخاب رنگ و نحوه قرارگیری و چگونگی ترکیب رنگها با یکدیگر،چرخه رنگ است.با استفاده از این ابزار شما خواهید توانست از همان ابتدا نتیجه را بدور از هر گونه حدس و گمان و به طور دقیق پیش بینی کنید.

نگران نباشید، نیازی به ، بخاطر سپردن آن ندارید؛ وبسایتهایی مثل paletton به شما کمک می کنند تا چیدمانهای مختلف رنگی را ایجاد کرده و بهترین را انتخاب کنید.

۲. مشخصات رنگ : هر رنگ سه مشخصه دارد:
• ته مایه رنگ (hue) : برداشتی که از یک رنگ داریم. در بیشتر موارد به نام خود رنگ اطلاق می شود: زرد،آبی،قرمز و …
• خلوص (saturation) : به میزان خلوص یا شدت رنگ از نظر ترکیب با خاکستری می گویند. بسته به اینکه چه مقدار خاکستری به رنگ اضافه شده، میزان آن تغییر می کند. بدین ترتیب که هرچه قدر خاکستری بیشتری به رنگ اضافه شود، خلوص آن پایین تر آمده و ماتر می شود. خاکستری کمتر، خلوص بیشتری به رنگ داده و رنگ شفاف تر می شود.
• درجه تیره-روشنی (value) : این گزینه به میزان روشنی یا تیرگی رنگ از ترکیب با سیاه یا سفید گفته می شود. سیاه دارای کم ترین ارزش رنگی(value) و سفید دارای بیشترین ارزش رنگی است.

۳. گروههای اصلی رنگ : در هر چرخه رنگی دوازده رنگ یا فام وجود دارد،که عبارتند از:
• رنگهای اصلی(primary colors) : قرمز ، آبی و زرد. این رنگها به تنهایی در طبیعت وجود داشته و از ترکیب رنگهای دیگر به دست نمی آید.

• رنگهای فرعی(secondary colors): نارنجی ، بنفش، سبز. از ترکیب رنگهای اصلی با یکدیگر به وجود می آیند.
قرمز+ آبی = بنفش
زرد+ آبی= سبز
زرد+قرمز= نارنجی

• رنگهای گروه سوم (tertiary colors) : که شامل شش رنگ می باشد و از ترکیب رنگهای اصلی با دنگهای فرعی به وجود می آیند.
قرمز+ بنفش= قرمز- بنفش
آبی + بنفش= آبی – بنفش
قرمز+ نارنجی= قرمز – نارنجی
زرد+ سبز= زرد – سبز
آبی + سبز= سبز-آبی
زرد+ نارنجی= زرد- نارنجی

اگر نمی دانید از کجا شروع کنید، بهترین نقطه برای شروع انتخاب یکی از همین دوازده رنک به عنوان رنگ اصلی است.با مرور مطالب بعدی به راحتی خواهید توانست به چیدمان رنگی مورد نظر خود برسید. انتخاب رنگ اصلی تا حد زیادی به نوع شخصیت و کاراکتر شما دارد. در تحقیقاتی که در دانشگاه وست مینسترwestminster))انجام شده، محققان دریافتند که به طور معمول کدام تیپ شخصیتی چه رنگی را انتخاب می کند. بعضی از آنها عبارتند از:

۴. تغییر رنگ با اضافه کردن رنگهای خنثی: وقتی رنگ اصلی خود را انتخاب کردید، با ترکیب این رنگ با رنگهای خنثی ( مشکی،سفید،خاکستری) می توان تن های مختلفی از همان خانواده را بدست آورید، که عبارتند از :

ته رنگ (tint) : کمرنگ کردن یک رنگ با اضافه کردن رنگ سفید به آن

سایه (shade) : تیره کردن رنگ با اضافه کردن رنگ سیاه به آن

درجات رنگ (tone) : تیره کردن تدریجی رنگ با اضافه کردن خاکستری

۵. دمای رنگ (color tempture) : شاید تا به حال شنیده باشید هر رنگی دارای درجه حرارت است. از این نظر رنگها به دو دسته گرم و سرد طبقه بندی می شوند. قرمز، نارنجی و زرد را با نام رنگ های گرم میشناسند. این رنگ ها به محیط انرژی، سر زندگی، پویایی و حرکت می دهند. همچنین بخاطر اینکه باعث کوچکتر به نظر رسیدن فضا می شوند، حسی خودمانی به محیط می دهند.

در مقابل این گروه، گروه رنگ های سرد یعنی آبی ها، بنفش ها و تعدادی از سبزها قرار دارند که می توانند از آنها در محیط های که می خواهیم حس آرامش و سکون را تداعی کنند، استفاده کنیم. استفاده از این رنگ ها، باعث بزرگتر به نظر رسیدن فضا می شوند.

دقت کنید استفاده از رنگ های گرم در محیط های کوچک، شلوغ و کم نور ممکن است ایجاد احساس خفگی کند و یا برعکس، استفاده از رنگ های سرد در محیط های بزرگ نیز احساس سرد،خالی و نیمه تمام بودن را القا می کند.

۶. الگوی تک رنگ (monochromatic) : در این الگو تنها از یک رنگ استفاده می شود. برای جذاب تر کردن این الگوی رنگی می توان از تنالیته های مختلف رنگ مورد نظر با ترکیب آنها با سفید، سیاه و خاکستری استفاده کرد. استفاده از رنگ های خنثی مانند انواع کرم یا قهوه ای، در کنار رنگ اصلی کامل کننده این الگو می باشند. سیاه و سفید هم محلی برای استراحت چشم می آورد. پس از آنها به عنوان نقاط تاکیدی الگوی انتخابی خود استفاده کنید. الگوی تک رنگ با ایجاد ارتباط بین اثاثیه و فضا، سادگی و آرامش بخش بودن را برای محیط به ارمغان می آورد. یکی دیگر از محاسن این الگو استفاده از بافت و نقوش مختلف در پرده یا روکش ملبمان است. بدون اینکه احساس خستگی و آشفتگی در محیط ایجاد شود.

۷. الگوی مکمل (complementary color scheme) : یکی از ساده ترین الگوهای رنگی، الگوی مکمل است و آن استفاده از دو رنگ مکمل که در دو سر قطرهای چرخه رنگ قرار دارند، می باشند. معمولا یکی از رنگ ها به عنوان رنگ اصلی انتخاب می شود. و آن دیگری به عنوان رنگ دوم یا تاکیدی (accent) استفاده خواهد شد. به طور مثال ترکیباتی مثل قرمز و سبز، آبی و نارنجی، زرد و بنفش، از بهترین نمونه های الگوی مکمل می باشند. این الگو دارای کنتراست خیلی زیادی است و بنابراین بهتر است در سطوح کوچک یا برای جلب توجه یک المان بکار برده شود. بهتر است بیشتر از ۶۰ درصد از فضا را به رنگ اصلی اختصاص دهیم. هر دو رنگ می توانند به یک نسبت با رنگ های خنثی (tone,tint,shade) ترکیب شده و استفاده شوند. انتخاب رنگ غالب بستگی به نور فضا دارد. مثلا اگر نور طبیعی خوب داشته باشیم، رنگ غالب را سرد انتخاب می کنیم و اگر نور طبیعی کمی داشته باشیم رنگ غالب از تن های گرم تر انتخاب می شود. استفاده از رنگ های خنثی را فراموش نکنید چرا که باعث ایجاد ارتباط بهتر در فضا و از خستگی چشم جلوگیری می کند.

۸. الگوی مکمل دو طیفی (split-complementtany color scheme) : اگر شما الگوی مکمل را دوست دارید اما فکر می کنید انتخاب جسورانه ای برای شما خواهد بود، این الگو ملایمت بیشتری داشته و استفاده از آن مطمئن تر است. برای اجرای این الگو ابتدا رنگ اصلی خود را انتخاب کرده، به جای انتخاب رنگ مکمل دو رنگی را که در دو طرف رنگ مکمل قرار دارند را انتخاب کنید. این انتخاب تعادلی خوبی را برای فضای شما ایجاد خواهد کرد، در این الگو نه تنها از جنبه های بصری رنگ های مکمل سود می برید، بلکه می توانید الگوی هماهنگ و یکپارچه داشته باشید بدون اینکه بخواهید از رنگ های خنثی زیاد استفاده کنید. بهتر است بجای استفاده از رنگ اصلی بطور خالص آن را کمی مات کرده و در کنار آن از رنگ های مکمل به عنوان نقاط تاکیدی روشن و درخشان بهره ببرید.

قانون ۱۰-۳۰-۶۰ : از این قانون برای تنظیم رنگ ها در این الگو استفاده می شود. به این ترتیب که : ۶۰ درصد برای رنگ اصلی، ۳۰ درصد برای رنگ دوم و ۱۰ درصد برای رنگ تاکیدی (accent) در نظر گرفته می شود. رعایت این تناسب باعث چرخش چشم در فضا شده و به آن تعادل می بخشد. رنگ اصلی معمولا رنگی است که بر روی دیوار ها قرار می گیرد، رنگ دوم عموما برای مبلمان و پرده  و رنگ سوم بصورت نقاط تاکیدی در وسایل تزئینی، تابلوها و … استفاده می شود.

۹. الگوی مجاور (Analogous color scheme) :  الگوی مجاور از ترکیب ۳ رنگ مجاور بر روی چرخه رنگ ایجاد می شود. به طور معمول از کنار هم قرار گرفتن دو رنگ اصلی و رنگ فرعی حاصل می شود. رنگ فرعی از ترکیب دو رنگ اصلی به نسبت مساوی ایجاد می شود. مثلا قرمز و زرد با نارنجی. قانون ۱۰-۳۰-۶۰  برای این الگو نیز قابل استفاده است. رنگ اول به عنوان رنگ غالب، رنگ دوم برای تقویت رنگ اول و رنگ سوم تنها بصورت نقاطی در نظر گرفته می شود. جالب است بدانید که می توانید با استفاده از رنگ های خنثی نیز الگوی رنگی مشابهی ایجاد کنید، مثلا از کنار هم قرار دادن سه رنگ سفید، سیاه و خاکستری به جای رنگ های درخشان تر استفاده کنید.

۱۰. الگوی مثلث متساوی الاضلاع (Triadic color scheme) : انتخاب سه رنگ با فاصله های مساوی روی چرخه رنگ، الگوی مثلث خوانده می شود. سه رنگ اصلی زرد،آبی و قرمز بهترین مثال برای این الگو هستند، همین طور ترکیب رنگی بنفش،سبز و نارنجی بسیار چشم گیر و جذاب خواهد بود. اگر هر سه رنگ در این الگو بصورت خالص و دارای کنتراست زیادی باشند معمولا تنها در اتاق خواب کودکان یا اتاق های بازی مورد استفاده قرار می گیرد. هنگام استفاده از این الگو بخاطر شلوغ بودن، مراقب فضاهای اطراف آن باشید، هرگز دو الگوی متفاوت از این نوع را در کنار هم استفاده نکنید. سعی کنید در محیط مجاور بیشتر از رنگ های خنثی یا الگوی تک رنگ استفاده شود.

۱۱. الگوی مستطیل (tetradc color scheme) : در الگوی مستطیل از چهار رنگ که دوبه دو با یکدیگر یک گروه مکمل را می سازند استفاده می شود. در این الگو، دمای رنگ نقش مهمی دارد، دقت کنید که حتما دو رنگ گرم و دو رنگ سرد داشته باشید. استفاده متناسب و مسا.وی از رنگ ها ( دو به دو) به محیط تعادل خواهد بخشید.  به دنبال طرح و نقوشی باشید که بتوانید به مجموعه ی رنگی خود اضافه کنید. آنها را تنها روی اشیا بکار ببرید. اگر همه مبلمان یا وسایل استفاده شده در محیط طرح دار شوند، اتاق بیش اندازه شلوغ به نظر می رسد و اشیا باهم اصطحکاک پیدا می کنند. برای فاصله گذاری در محیط، یک یا دو تکه از مبلمان را طرح دار و بقیه را ساده دار در نظر بگیرید.

۱۲. الگوی مربع (square color scheme) : این الگو نیز از لحاظ تعداد رنگ شبیه به الگوی قبلی می باشد. با این تفاوت که بجای انتخاب دو جفت رنگ مقابل هم، رنگ های انتخاب می شوند که با فاصله مساوی روی چرخه رنگ قرار دارند. مثلا زرد، قرمز، نارنجی یا بنفش، سبز، آبی. این الگو از یک رنگ اصلی، یک رنگ فرعی و دو رنگ از گروه سوم تشکیل می شود. خلوص رنگها را با ترکیب دو تای آنها با سیاه (shade) و روشن کردن دو رنگ دیگر (tint) تغییر داده و در محیط تنوع ایجاد کنید. همانند گروه قبلی به دمای رنگ ها توجه کنید. بهتر است دو رنگ سرد در کنار دو رنگ گرم قرار گیرد. علاوه بر آن دقت کنید که یکی از رنگ ها را به عنوان رنگ اصلی در نظر گرفته و بقیه رنگها به عنوان نقاط تاکیدی مورد استفاده قرار گیرد.
به طور خلاصه می توان الگوهای رنگی را به سه بخش تقسیم کرد:
الگوی درجات مختلف رنگی (tonal): تنها از یک رنگ با تنالیته های مختلف (ترکیب با خاکستری) استفاده می شود و یا استفاده از تعداد بیشتری رنگ که همه آنها با یک تن همسان استفاده شده باشند.
الگوی هماهنگ (harmonious) : انتخاب رنگ های مجاور روی چرخه رنگ که الگوی آرام بخش بوده و در طولانی مدت باعث خستگی و دلزدگی نمی شود. کنتراست این الگو پایین بوده و در فضاهای غیر رسمی تر مانند اتاق های خواب یا نشمین های خصوصی استفاده می شود.
الگوی مکمل (complementary) : با انتخاب رنگ های مکمل این الگو کنتراست بالای خواهد داشت، که باعث سر زندگی و شادابی فضا می شود. کنتراست بالا در این الگوها ممکن است برای تعدادی از افراد در طولانی مدت قابل تحمل نباشد. از این الگوها بیشتر در فضاهای رسمی تر استفاده می شود.

۱۳- چگونگی توزیع رنگ های تیره و روشن در محیط : اشتباهی که اغلب طراحان در اجرای الگوهای رنگی انجام می دهند این است که به بالانس و توزیع رنگ های تیره و روشن در فضا دقت نمی کنند. این مسئله باعث برهم خوردن تعادل در فضا می شود. به این معنی که قسمتی اتاق تیره تر و سنگین تر به نظر رسیده و قسمت دیگر کم رنگ و محو، انگار به آرامی در حال دور شدن است. یکی از راه ها برای اجتناب از این مشکل، تقلید از مادر طبیعت است. استفاده از رنگ های تیره تر در کف (زمین)، رنگ های با تیرگی یا روشنی متوسط برای دیوارها (درختان و کوه ها) و رنگ های روشن تر و سبک تر برای سقف (آسمان) در نظر گرفته می شوند. به عبارت دیگر توزیع افقی رنگ ها در فضا تعادل چشم نوازی در فضا ایجاد خواهند کرد.

امیدواریم از این مقاله نهایت لذت و استفاده را برده باشید، آیا شما از این الگوها استفاده می کنید؟ منتظر نظرات شما هستیم!!

تحریریه معماری آرل
نویسنده و مترجم : فیروزه فقهی
منبع : freshome.com , bbchome.com