چکیده
در بسیاری از شهرهای امروز ایران، بخش‌های تاریخی و ساختارهای هم‌بسته‌ی آن‌ها رها شده‌اند و روز به روز بر فرسودگی آن‌ها انباشته می‌شود تا جایی که دیگر چاره‌ای جز ویرانی و پاک‌سازی آن‌ها نمانده یا چنان پای خودرو به درون و دلِ آن‌ها گشوده شده که چیزی از هویت و یگانگی آن‌ها بر جای نمانده است. برای جلوگیری از این روندِ ویرانگر، نیازمند بررسی‌هایی دانشورانه و ژرف از پیشینه و امروز شهرها و ساختارهای پیشینی آن‌ها هستیم تا در پناه این کار، گنجینه‌ای از آگاهی‌ها، دادهها، نگاره‌ها و نقشه‌ها نیز از این شهرها فراهم آید و بر توشه‌ی شهرشناسی بومی ایران افزوده شود. در این پژوهش با دید به نگریه‌های ساختارگرا به بررسی و شناسایی ساختارِ خودبسنده و ویژه‌ی شهر استهبان با تاکید بر نقش سامانه‌ی سنتی پخشایش آب آن در سال‌های پیش از دهه‌ی چهل خورشیدی با بهره‌گیری از روش‌های تاریخی و پدیدارشناسی توصیفی پرداخته شده؛ هم‌چنین نمایی روشن از دوره‌های گوناگون رشد و گسترش شهر استهبان از سده‌های آغازین اسلام تا کنون به دست داده شده است. ساختار اصلی شهر استهبان را ساختار درختی می‌توان نامید. بر پایهی ویژگی‌های بنیادین همین ساختار، معیارها و راه‌بردهایی برای بازتعریف ساختار کنونی با تاکید بر نقش سامانه‌ی سنتی پخشایش آب پیش‌نهاد شده و در پایان نقشه‌ای شماتیک برای بازتعریف ساختار کنونی و پراکنده‌ی شهر استهبان با دید به یافته‌های پژوهش فراوری شده است.
فهرستها
فهرست نوشته‌ها
فهرستها ۱
فهرست نوشته‌ها ۱
فهرست نگاره‌ها ۴
فهرست نقشه‌ها ۶
فهرست نمودارها و جدول‌ها ۸
بخشِ نخست: ۹
کلیات پژوهش ۹
پیشگفتار ۱۰
مقدمه و طرح موضوع ۱۱
چالش و بایستگی پژوهش ۱۲
فراخواست‌های پژوهش ۱۹
پرسش‌های پژوهش ۱۹
پیشینه‌ی پژوهش ۲۰
پیشانگاشت‌های پژوهش ۲۷
روش پژوهش ۲۷
گامهای پژوهش ۲۹
روش و ابزار گردآوری دادهها ۳۱
روش ارزیابی و برآیندیابی دادهها ۳۱
بخشِ دوم ۳۲
پایه‌ها و چارچوبهای نگریک ۳۲
ساخت و ساختارگرایی ۳۳
برآیند نگریهها دربارهی ساخت اصلی شهر ۴۰
شهر، درخت هم میتواند باشد ۴۱
اندکی از پیشینه و چگونگی بودِ آب در شهر ۴۵
پیوند ناگزیر یا خودخواسته و اندیشیدهی آب و شهر ۴۷
نمونهها و گونه‌بندی بازتاب آب بر ساختار شهر ۴۹
ایران ۴۹
اروپا ۶۲
گونه‌بندی بازتاب آب بر ساختار شهر ۷۳
بخشِ سوم ۷۵
بررسی شهر استهبان ۷۵
پیشگفتار ۷۶
کوتاهی از جغرافیا، زمین‌شناسی و آب‌شناسی شهر استهبان ۷۷
جغرافیا ۷۷
آب‌شناسی ۷۸
زمین‌شناسی ۷۹
بررسی پیشینه و نامواژهی استهبان ۸۶
پیشینه بر پایهی نوشته‌های دورهی اسلامی تا پیش از دورهی پهلوی ۸۶
پیشینه بر پایهی نوشته‌های دورهی پهلوی و پس از آن ۹۱
نامواژهی استهبان ۹۶
بررسی سامانه‌ی سنتی پخشایش آب شهر استهبان ۱۰۹
چشمه‌ها ۱۱۰
مالکیت، بخش‌بندی و آب‌دهی ۱۱۳
سَرازیری، جوخ، آسیو و اُوبَخش ۱۱۶
مَرُو، کِرَّه و بَرم ۱۲۲
اُواَنبار، حوض و حوضُ‌فِلکَه ۱۲۶
سَلخ، حَموم، پُلَه و پُل ۱۳۲
بررسی ساختار شهر استهبان با دید به سامانه‌ی سنتی پخشایش آب ۱۳۵
مقدمه ۱۳۵
آببخش ۱۴۲
کوی تیرونجان ۱۴۶
کوی اهر ۱۵۰
راسته‌ی بازار ۱۵۲
کوی میری ۱۵۵
کوی کزمان ۱۵۸
کوی پنارِ کزمان ۱۶۴
نرسنو، پنار تیرونجان و پیرِمراد ۱۶۶
بررسی دوره‌های گوناگون رشد و گسترش شهر استهبان ۱۶۹
بخشِ چهارم ۱۸۲
ارزیابی و برآیندِ دادهها ۱۸۲
ترسیم ساختار شهر استهبان بر پایهی سامانه‌ی سنتی پخشایش آب ۱۸۳
به دست دادن معیارهایی برای بازتعریف ساختار کنونی شهر استهبان ۱۸۴
بازتعریف ساختار کنونی شهر استهبان با دید به یافته‌های پژوهش ۱۹۳
راه‌بردهای بازتعریف ساختار کنونی شهر استهبان ۱۹۸
دست‌آورد پژوهش ۲۰۱
برداشت‌نامه و پایه‌های نگاشته ۲۰۵
فارسی ۲۰۵
لاتین ۲۱۸
فهرست نگاره‌ها
نگاره‌ی ۲-۱: ساختار درختی و ساختار نیمه‌تارنما ۴۲
نگاره‌ی ۲-۲: یک ساختار درختی و سامانه‌ی راه‌ها؛ چگونگی ضمنی بودن بسیاری از دلالت‌ها؟ ۴۳
نگاره‌ی ۲-۳: رود نیل و زندگی آدمیان در کنار و بر روی آن ۴۶
نگاره‌ی ۲-۴: جایگاه درخور زاینده‌رود برای رشد اصفهان در زمینه‌های گوناگون ۵۰
نگاره‌ی ۲-۵: در هم تنیدگی بافت شهری یزد و دشواری تفکیک کالبدی و فضایی ۵۵
نگاره‌ی ۲-۶: میبد، کاریز و سوی گسترش و رشد شهر بر پایهی کاریز ۵۷
نگاره‌ی ۲-۷: دزفول و آب‌راه‌های دست‌کند در زیرِ زمین ۵۹
نگاره‌ی ۲-۸: بندرعباس و خانه‌های دارای هواکش‌های باز به سوی دریا ۵۹
نگاره‌ی ۲-۹: بندرعباس و بافت انداموار و گسسته‌ی شهری ۶۰
نگاره‌ی ۲-۱۰: ونیز بر گستره‌ی آب ۶۴
نگاره‌ی ۲-۱۱: سد شهری در هلند ۶۶
نگاره‌ی ۲-۱۲: برگن، شهر آب‌دره‌ها ۷۲
نگاره‌ی ۳-۱: استهبان از دید باختری ۷۸
نگاره‌ی ۳-۲: مخروط‌افکنه و رودخانه‌های خاوری و باختری استهبان ۸۱
نگاره‌ی ۳-۳: آتشکده‌ی بهرام در خیر ۹۲
نگاره‌ی ۳-۴: محراب و ستون مسجد جامع ۹۳
نگاره‌ی ۳-۵: چنار آببخش دهه‌ی چهل و هفتاد خ. ۹۴
نگاره‌ی ۳-۶: کاشی و سفال استهبان ۱۰۶
نگاره‌ی ۳-۷: قلعه‌دختر نزدیک به ۱۳۱۲ خ. ۱۰۷
نگاره‌ی ۳-۸: نیایشگاه بدره ۱۰۸
نگاره‌ی ۳-۹: نمایی از باغ «بذرا» در جنوب استهبان و گذر آب از میانه‌ی آن ۱۰۹
نگاره‌ی ۳-۱۰: چشمه‌کاریزهای قهری و پازهری ۱۱۱
نگاره‌ی ۳-۱۱: چشمه و استخر بوخو ۱۱۲
نگاره‌ی ۳-۱۲: سند مالکیت ثبتی آب استهبان ۱۱۳
نگاره‌ی ۳-۱۳: بازنویسی‌شده‌ی بخشی از یک وقف‌نامه در استهبان ۱۱۴
نگاره‌ی ۳-۱۴: جوی و شیب ۱۱۷
نگاره‌ی ۳-۱۵: کاستن از شیب زاستاری با گذراندن آب از سرِ دیوار ۱۱۸
نگاره‌ی ۳-۱۶: پیوندگاه آب‌راه باختری و خاوری در کوه‌های جنوبی استهبان ۱۱۹
نگاره‌ی ۳-۱۷: تنوره و ویرانه‌ی آسیاب یازدهمی یا خان ۱۱۹
نگاره‌ی ۳-۱۸: سنگ آسیابی رها شده در نزدیکای استهبان ۱۲۰
نگاره‌ی ۳-۱۹: مَرُوی میدان آببخش در نگاره‌های هوایی دهه‌ی سی و پنجاه خ. ۱۲۴
نگاره‌ی ۳-۲۰: مرو و کِرَّه در پایین‌دست آسیاب نهم ۱۲۵
نگاره‌ی ۳-۲۱: برم ۱۲۵
نگاره‌ی ۳-۲۲: آب‌انبار؛ «بلکه‌دوتا» ۱۲۷
نگاره‌ی ۳-۲۳: کتیبه‌ی برکه‌‌ی حاجیعابدی ۱۲۸
نگاره‌ی ۳-۲۴: آب‌انبار با کاربردی دیگر ۱۲۹
نگاره‌ی ۳-۲۵: حوض ۱۳۰
نگاره‌ی ۳-۲۶: آبشار و بخشی از حوضُ‌فلکه‌ی آن و همان در نگاره‌ی هوایی دهه‌ی سی خ. ۱۳۱
نگاره‌ی ۳-۲۷: استخرِ حاجی میرزاصادق ۱۳۲
نگاره‌ی ۳-۲۸: گرمابه ۱۳۳
نگاره‌ی ۳-۲۹: پُله ۱۳۴
نگاره‌ی ۳-۳۰: نگاره‌ی هوایی استهبان در سال ۱۳۳۵ خ. با پیش‌ساختار استهبان ۱۳۸
نگاره‌ی ۳-۳۱: نخستین خیابان شهر: خیابان مغربی (دید از جنوب و آبشار به چنار آببخش) ۱۴۰
نگاره‌ی ۳-۳۲: آببخش در نگاره‌ی هوایی سال ۱۳۳۵ خ. ۱۴۵
نگاره‌ی ۳-۳۳: انگاره‌ی یک استهبانی از آببخش و پیرامون آن از دهه‌ی بیست تا پنجاه خ. ۱۴۶
نگاره‌ی ۳-۳۴: بازار در نگاره‌ی هوایی سال ۱۳۳۵ خ. ۱۵۳
نگاره‌ی ۳-۳۵: سنگ‌نبشته‌ی گوهریه؛ بازمانده‌ای از سده‌ی پنج مه. ۱۷۰
نگاره‌ی ۳-۳۶: جای‌گزینی خواج و درشت‌دانگی بافت ۱۷۱
نگاره‌ی ۳-۳۷: مسجد باغِ مو (ماهان) ۱۷۳
نگاره‌ی ۳-۳۸: سگ‌نبشته‌ای فرمان‌داری یولقلی‌بیگ افشار در استهبان از سوی شاه‌طهماسبِ صفوی ۱۷۷
نگاره‌ی ۴-۱: درخت‌مانندی شهر استهبان ۱۸۶
فهرست نقشه‌ها
نقشه‌ی ۲-۱: گامهای رشد جلفا ۵۲
نقشه‌ی ۲-۲: جایگاه زاینده‌رود و مادی نیاصرم در محله‌بندی بخشی از اصفهان ۵۳
نقشه‌ی ۲-۳: بخشی از شهر یزد با راه‌ها و کاریزها (گردی بزرگ در نیمه‌ی بالایی = محله‌ی وقت‌وساعت) ۵۶
نقشه‌ی ۲-۴: بندر لافت ۶۱
نقشه‌ی ۲-۵: لندن در ۱۸۰۶ م. ۶۲
نقشه‌ی ۲-۶: بخشی از ونیز با آب‌راه‌های آن ۶۵
نقشه‌ی ۲-۷: آمستردام و چیرگی آب ۶۸
نقشه‌ی ۲-۸: تلچ و میدانی کشیده در میان دریاچه‌ها ۶۹
نقشه‌ی ۲-۹: آنتورپ ۱۶۲۴ م. ۷۰
نقشه‌ی ۳-۱: جای‌گیری استهبان ۷۷
نقشه‌ی ۳-۲: سوی باختری آب‌های روان استهبان ۸۲
نقشه‌ی ۳-۳: استهبان و رهنمونی آب بر محور مخروط‌افکنه ۸۳
نقشه‌ی ۳-۴: سوی جنوبی-شمالی شیب در استهبان ۸۴
نقشه‌ی ۳-۵: صورت فارس از جیهانی ۸۷
نقشه‌ی ۳-۶: نقشه‌ی شهر استهبان بر پایهی نگاره‌ی هوایی آن در آذر سال ۱۳۴۳ خ. ۱۳۶
نقشه‌ی ۳-۷: بافت فرسوده‌ی استهبان ۱۳۷
نقشه‌ی ۳-۸: نخستین نقشه‌ی استهبان در سال۱۳۳۰ خ. ۱۳۷
نقشه‌ی ۳-۹: ساختار خیابان مغربی ۱۴۱
نقشه‌ی ۳-۱۰: ساختار میدان آببخش ۱۴۳
نقشه‌ی ۳-۱۱: ساختار کوی تیرونجان ۱۴۹
نقشه‌ی ۳-۱۲: ساختار کوی اهر ۱۵۱
نقشه‌ی ۳-۱۳: ساختار راسته و میدان بازار ۱۵۴
نقشه‌ی ۳-۱۴: ساختار کوی میری ۱۵۷
نقشه‌ی ۳-۱۵: ساختار کوی کزمان ۱۵۹
نقشه‌ی ۳-۱۶: ساختار کوچه‌شاه ۱۶۱
نقشه‌ی ۳-۱۷: ساختار کوچه‌ی خلوت ۱۶۳
نقشه‌ی ۳-۱۸: ساختار پنار کزمان ۱۶۵
نقشه‌ی ۳-۱۹: ساختار نرسنو، پنار تیرونجان و پیرمراد ۱۶۷
نقشه‌ی ۳-۲۰: شهر استهبان ۱۶۸
نقشه‌ی ۳-۲۱: دوره‌های رشد و گسترش استهبان تا آغاز دهه‌ی چهل خ. ۱۸۱
نقشه‌ی ۴-۱: ساختار شهر استهبان بر پایهی سامانه‌ی سنتی پخشایش آب ۱۸۳
نقشه‌ی ۴-۲: نمایی از زنجیره‌ی رده‌ها در سامانه‌ی راه‌ها ۱۸۷
نقشه‌ی ۴-۳: بر هم افتادگی سامانه‌ی سنتی پخشایش آب و راه‌های استهبان ۱۹۰
نقشه‌ی ۴-۴: زیرسامانه‌ی آب‌انبارها ۱۹۱
نقشه‌ی ۴-۵: زیرسامانه‌ی عناصر مذهبی ۱۹۲
نقشه‌ی ۴-۶: نمایی از دوره‌های رشد و گسترش استهبان از از دهه‌ی سی تا نود خ. ۱۹۵
نقشه‌ی ۴-۷: روند دور شدن و تهی شدن استهبان از ساختار سنتی از دهه‌ی سی تا نود خ. ۱۹۶
نقشه‌ی ۴-۸: الگوی پیش‌نهادی برای بازتعریف ساختار شهر استهبان ۲۰۴
فهرست نمودارها و جدول‌ها
جدول ۱-۱: فهرست پیشینه‌ی پژوهش ۲۵
نمودار ۱-۱: فرآیند انجام پژوهش ۳۰
جدول ۲-۱: ارزیابی برخی نگریهها دربارهی ساخت اصلی شهر ۳۹
جدول ۲-۲: گونه‌بندی بازتاب آب بر ساختار شهر ۷۴
نمودار ۳-۱: پروفیل بلندا به متر، هم‌سو با شیب نقشه‌ی ۳-۵ ۸۵
نمودار ۳-۲: پروفیل درصدِ شیب، هم‌سو با شیب نقشه‌ی ۳-۵ ۸۵
جدول ۳-۱: بسامد کاربرد نگارش‌های گوناگون نام استهبان ۹۸
جدول ۴-۱: معیارها و راه‌بردهای بازتعریف ساختار کنونی شهر استهبان ۲۰۰
این فایل به صورت word شامل ۲۷۳ اسلاید میباشد.
دانلود مستقیم از سایت معماری بنا:
